Hroki og Hrun

Þótt Hrunið hafi verið sett í tengsl við hina ólíklegustu hluti er það sjaldan skoðað með tilliti til þeirrar sígildu speki, að dramb sé falli næst.

Grikkir til forna töluðu um hubris, hrokann. Hubris var það athæfi að lítillækka fórnarlömb og tapara til þess að geta betur stært sig af yfirburðum sínum og sigrum. Hjá þeim endaði hubris gjarnan í nemesis eða hruni.

Þannig er það líka í sögunni af syndafallinu. Í hroka sínum taldi maðurinn sig ekki þurfa að fara að ráðum eða fyrirmælum skapara síns. Hann vissi betur. Sá hroki mannsins leiddi til falls hans.

Breski sagnfræðingurinn Ian Kershaw ritaði fræga ævisögu um Adolf Hitler. Í fyrra bindinu fjallar hann um leið Hitlers til valda. Það nefnist Hubris. Í því síðara skrifaði Kershaw um stríðið, hnignun þriðja ríkisins, ósigurinn og sjálfsvígið. Það bindi ber titilinn Nemesis.

Mýmörg dæmi eru um tengsl hroka og hruns í bókmenntasögunni. Þau sjást í Paradísarmissi Miltons. Í sögu skáldkonunnar Mary Shelley um Victor Frankenstein gerir hann sig guði líkan með því að skapa líf. Það leiddi til hruns. Í hroka sínum samdi doktor Fást við djöfulinn sem endaði með dauða og glötun.

Hrokinn í einhverri mynd á sinn þátt í fjölmörgum harmleikjum veraldarinnar. Hrokinn kallar á hrun. Það tvennt helst í hendur. Annað leiðir óhjákvæmilega til hins. Það er nánast náttúrulögmál eins og nótt fylgir degi.

Hógværðin er andstæða hrokans. Til að forðast hrun þurfum við hógværð, lítillæti og auðmýkt. Hrokinn felst m. a. í því að lítillækka aðra til þess að upphefja sig sjálfan.

Hógværðin er  á hinn bóginn í því fólgin að benda á dyggðir og hæfileika annarra og upphefja það. Og hógvær maður má vita af eigin dyggðum og hæfileikum, en hann gerir sér grein fyrir takmörkunum þeirra. Hann gerir sér grein fyrir þeirri blindu sem við erum öll haldin þegar við sjálf erum annars vegar.

Latneska orðið yfir hógværð er humilitas. Það er dregið af humus sem þýðir jörð. Hógvær maður er frá jörðinni. Hann veit að hann er mold.

Hógværðin er vitundin um eigin smæð, eigin takmarkanir, eigin synd, eigin veikleika. Sá hógværi veit að hann er sjálfum sér ekki nógur. Hann er upp á aðra kominn. Hann er öðrum háður. Hann er hluti af umhverfi sínu.

Þess vegna er hógværðin forsenda samfélags mannanna. Samfélag byggist á því að ég viðurkenni aðra.

Samfélag þar sem hverjum er gert að ota sínum tota endar í hruni en þar sem hógværðin ríkir og gagnkvæm virðing, þar mun samfélagið blómstra.

Dramb er falli næst en sælir eru hógværir því að þeir munu jörðina erfa.

Myndin: Eyjafjarðarfossarnir eru hógværðin uppmáluð enda sífallandi. Þó eru þeir á leið til Þýskalands og verða þar á auðmjúkri sýningu með haustinu. Þessi foss er í Núpá í Sölvadal.

 

Athugasemdir

[Páll Vilhjálmsson, 27.3.2011 kl. 21:30]

Orð í tíma töluð, ég þakka hugvekjuna.

[Magnús Ágústsson, 28.3.2011 kl. 08:31]

godur pistill og virkilega falleg mynd

[Kolbrún Stefánsdóttir, 30.3.2011 kl. 09:59]

Góður pistill hjá þér að vanda. Já dramb er falli næst og það hafa útrásarvíkingar upplifað á síðustu misserum. Hógværir munu svo erfa skuldirnar og borga þær  Kveðja Kolla