Land vantraustsins

Danskur hagfræðingur, sem landsmenn hefðu betur hlustað á fyrir nokkrum árum, er enn mættur með hollráð handa þjóðinni. Nú segir hann okkur að hætta að líta í baksýnisspegilinn. Þess í stað vill þessi Íslandsvinur að við horfum fram á veginn. Við eigum að vera bjartsýn og jákvæð.

Undir þetta má svo sannarlega taka. Við skulum endilega bera hönd að enni og huga að framtíðinni. Löngum hefur þótt varasamt að ganga fram á við en horfa til baka. Þeir sem það gera geta átt á hættu að verða að saltstólpa - eða að minnsta kosti að ganga á einn slíkan.  

Sá ráðagóði maður Lars Christensen bendir okkur á að fortíðin sé komin í ákveðinn farveg. Sérstakur saksóknari sé t. d. að skoða meinta viðskiptaglæpi og fjármálamisferli ásamt útlendum rannsakendum.

Og svo hefur verið skrifuð merkileg skýrsla af rannsóknarnefnd Alþingis, sagði þessi ágæti Dani.

Það er mikill og hættulegur en því miður algengur misskilningur að hægt sé að byggja upp framtíð með því að grafa og gleyma fortíðinni. Það á bæði við um líf einstaklinga og þjóða.

Það er ennfremur ekki rétt að við stöndum frammi fyrir þeim valkostum að þurfa annað hvort að gera upp fortíðina eða huga að framtíðina.

Þvert á móti ræðst framtíð okkar af þeirri fortíð sem við áttum. Við leggjum grunn að góðri framtíð með því að gera upp það liðna, læra af því og forðast þau mistök sem við gerðum.

Rannsóknarskýrslan var ekki skrifuð til að rykfalla uppi í hillu. Hún var skrifuð til að upplýsa þjóðina um það sem gerðist. Við viljum vita hvað gerðist til að minnka líkurnar á að það gerist aftur. Til þess verðum við að læra af fortíðinni og gera breytingar í samræmi við þann lærdóm.

Vorið 1994  hitti ég Joachim Gauck, yfirmann Stasi, í aðalbækistöðvum leyniþjónustunnar í Berlín. Þá var Stasi reyndar engin leyniþjónusta lengur en þar var gífurlegt magn af upplýsingum um þýska borgara. Austur-þýska alþýðulýðveldið var þannig uppbyggt að stór hluti þjóðarinnar hafði það verkefni að njósna um náungann.

Eftir hrun alþýðulýðveldisins og leyniþjónustunnar var ákveðið að fela ekki þessar upplýsingar eða eyða þeim. Hver borgari gat farið í Stasi og fengið að vita hvað var sagt um hann í skýrslum njósnaranna. Og það sem meira var:

Þú  áttir rétt á að fá nafnið á þeim sem upplýsingarnar gaf um þig.

Það gat verið viðkvæmt og sárt, t. d. ef þú komst að því að þar væri um að ræða vin þinn eða skyldmenni.

Ég man að ég spurði Gauck hvort menn væru ekki hræddir um að þetta fyrirkomulag kveikti ófriðarbál í samfélaginu.

Gauck viðurkenndi að þessi aðferð við að gera upp fortíðina væri sannarlega ekki sú léttasta en hún væri samt sú eina rétta.

 „Við erum búin að prófa hina leiðina, að gera upp fortíðina með því að flýja hana," sagði hann.

Hann sagði líka að svona heiðarlegt uppgjör við fortíðina kallaði á að fólk kynni að fyrirgefa.

Mér er minnisstætt það sem hann sagði um fyrirgefninguna. Hann sagði að hún væri ferli sem gæti tekið langan tíma.

Við erum held ég ekki komin að fyrirgefningunni ennþá. Við vitum ekki alveg hvað við eigum að fyrirgefa eða hverjum. Við erum enn í samfélagi þar sem hver bendir á annan.

Þar að auki höfum við það á tilfinningunni að hér sé Stasi enn á fullu; kerfið sem kom okkur í vandræðin hafi verið endurræst - hafi það þá einhvern tíma stöðvast.

Ríkisstjórnin varðist vantrausti en það breytir því ekki að á Íslandi ríkir vantraustið.

Enn bíður þjóðin eftir því  að geta farið að treysta leiðtogum sínum.

Myndin: Það sem óx í fyrra.

Athugasemdir

[Dagný, 16.4.2011 kl. 10:24]

Sönn orð. Vonandi kemur fljótlega að því að við getum fyrirgefið, en í öllu falli verðum við að halda áfram.

[Bjarne Örn Hansen (IP-tala skráð) 16.4.2011 kl. 16:41]

Ég myndi nú taka varlega það sem Danir segja, því að það var endalausar diktúrur dana meðal annars, sem skapaði það vantraust sem varð Íslandi að falli í þessu máli.

Menn vita hvað gerðist, það er vel hægt að ganga um og leita að einhverju blórabögli, til að afsaka það sem gerðist.  Eins og til dæmis Bandaríkjamenn gera í þessum málum.  Þar er enginn sem kemur til með að áfella ríkið fyrir að féð sem Bill Clinton hafði ráðstafað eldri borgurum, fyrir að hafa horfið ... á Íslandi eiga menn að reyna að vera svolítið göfugri í þessum málum.  Að reyna að krossfesta einhvern til að sleppa við að þurfa horfast í augu við óþægilegar staðreyndir, mun aldrei hafa neitt annað en erfiðleika í för með sér ... þó síðar verði.

[Óskar Arnórsson, 17.4.2011 kl. 04:52]

Það er ekki bara Austur-Þýska þjóðfélagið sem var byggt upp til að njósna um náungan. Allur kommúnismi, allt sem heitir vinstri hugsun er sýkt af sama hugarfari.

Það hlýtur að vera erfitt að reyna að vera frískur í sálsjúkum þjóðfélögum. Ísland er eitt þeirra veikustu og ég held að flestir skilji það núna. Þeir sem ekkiskilja það, velja að sjálfsögðu að viðhalda sýkinni.

Ég held að þetta sé alveg rétt hjá þessum dana að horfa verður fram á við og læra af reynslunni...

[Kolbrún Stefánsdóttir, 21.4.2011 kl. 16:34]

Sæll Svavar. Land vantrausts segir þú. Þetta hefur nú hingað til verið land einfeldningslegrar ofurtrúar finnst mér. Fyrir hrun þýddi ekkert að benda á hættur eða samráð. Tími til kominn að fara að vantreysta almennilega .

Ég tel að við ættum að sleppa fortíðinni, tína út það merkilegasta sem við getum lært af og haldið áfram með þá vitneskju og opinn huga inn í framtíðina. Fyrirgefningin er alveglega óþörf  nema sem lækningarmeðal fyrir mjög veikt fólk og auk þess allt of tímafrek. Kveðja Kolla

[Yrsa Hörn Helgadóttir (IP-tala skráð) 24.4.2011 kl. 09:02]

Mjög góð grein S eins og svo oft áður. Ég tel nefnilega að hægt dé að gara hvorutveggja þ.e. halda áfram og að huga að hinu liðna. Tel reyndar að annað sé ekki hægt til að geta haldið áfram. Taka mið af hinu liðna og skipuleggja út frá því. Þannig, með hliðsjón af því liðna ætti svo margt að hafa breyst en því miður höfum við verið svo áköf í að halda áfram að hið liðna hefur ekki verið gert upp og því mun áframhaldið dæmast til að mistakast. Sama fólkið situr enn við katlana, sömu starfshættir eru viðhafðir og áður og rannsóknarskýrslan rykfellur. Það er til lítils að gera mistök ef maður ætlar ældrei að læra af þeim. Það sem gerðist hér er náttúrulega af þeirri særðargráðu að varla er hægt að flokka það undir mistök. Það var framinn hér glæpur og engin betrun hefur átt sér stað Nema gleymum því ekki að einn og aðeins einn maður mun þurfa að svara fyrir þátt æðstu embættismanna landsins. Og hann var KOSINN sekur!

Gleðilega hátíð!