Rakaðir pungar

Ein árátta nútímafólks er að raka af sér líkamshárin. Karlar skafa af sér höfuðhárin og vilja helst hafa skallana spegilgljándi eins og sólbaðaðan sveskjugraut í búrglugga. Í sturtum sundlauga lyfta þeir höndum svo við blasa hárlausir handarkrikar en á milli læra sveiflast nauðrakaðir pungar.

Einu sinni þótti konum ekki kvenlegt að rétta fram kafloðna sköflunga og þessa dagana fjalla fjölmiðlar landsins um gagnsemi þess að konur „fjarlægi skapahárin" eins og það er orðað. Sýnist þar sitt hverjum og er umræðan hin líflegasta.

Ég veit ekki hversu margar og miklar ályktanir er unnt að draga af þessum ímigusti sem fólk virðist hafa á hárvexti neðan höfuðs. Lengi var það svo að flestum fannst eftirsóknarvert að hafa hár á hausnum og karlar vildu gjarnan vera loðnir sem víðast. Bringuhár þóttu til að mynda afar kynæsandi og mikið karlmennskutákn.

Ég er að lesa í annað sinn bókina „Iron John" eftir bandaríska ljóðskáldið Robert Bly.  Bókin kom út árið 1990 og vakti mikla athygli. Ég held að óhætt sé að segja að hún sé grundvallarrit í karlafræðum. Þar leggur Bly út ævintýrið um Járn-Hans (Iron John) sem er að finna í sögusafni þeirra bræðra Jakobs og Vilhjálms Grimm. Lengi hefur mannkynið notað sögur sem geymslustaði fyrir djúpa visku um mannlegt eðli. Í bókinni afkóðar Bly sögur og miðlar okkur visku þeirra.

Ein persónan í sögunni um Járn-Hans er „wild man" sem ég veit ekki alveg hvað ætti að kalla á íslensku. Þar er ekki um „villimann" að ræða heldur fremur karlmann sem er frjáls, ótaminn og náinn náttúrunni. Helsta útlitssérkenni hins ótamda manns er að hann hefur hvorki skert höfuðhár sitt né brugðið rakhnífi á andlit sér - hvað þá á aðra líkamshluta.

Hinn ótamdi karl er goðsöguleg persóna. Hin biblíulega og kristna útgáfa hans er sennilega Jóhannes skírari.

Hér er ekki hægt að gera grein fyrir kenningum Bly en til þess að gera langa sögu stutta telur hann karla nútímans glíma við mjög alvarlega sjálfsmyndarkreppu. Karlarnir hafa misst sjálfumleika sinn. Þeir vita ekki hvað þeir eru og eru óvissir um til hvers er af þeim ætlast. Konur hafa verið duglegar að skoða sig sjálfar og skilgreina kvenmennskuna. Karlar hafa verið eftirbátar þeirra í þeim efnum. Stundum hafa þeir brugðið á það ráð að tileinka sér skilgreiningar kvenna á því hvernig karlar eigi að vera. Bly bendir á að það leysi ekki tilvistarkreppu karlmennskunnar. Karlar verði sjálfir að leggjast í naflaskoðun og finna sig. Einn þáttur í því er að uppgötva hinn ótamda karl í sjálfum sér.

Kannski má að hluta skýra hræðslu karla við líkamshár sem hræðslu þeirra við karleðlið?

 Karlmennska hefur á sér dálítið óorð. Í  margra hugum tengist hún kvennakúgun, yfirgangi og drottnunargirni. „Hinum ásakandi fingri femínismans hefur verið bent á marga mismunandi líkamshluta karla en fyrirlitlegastir hafa þótt hinn vélræni karlheili, steinhjörtu þeirra og það sem karlar hafa á milli fótanna," er það orðað á einum stað.

Þótt aldarfjórðungur sé liðinn síðan bókin um Járn-Hans kom út og umræðan um karlmennskuna hófst virðast karlar enn vera í miklum vandræðum með sig. Hugmyndir um karlmennskuna eru mjög á reiki. Karlar eru óvissir um sig  og feimnir að ræða þessi mál. Hugmyndir kvenna um karlmennskuna eru líka afar óskýrar. Meðal annars þess vegna ættu karlmenn ekki að láta konur ákvarða karlmennskuna.

Í menningarútgáfu þýska fréttatímaritsins Der Spiegel (7/2012 bls. 17 - 19) er mjög athyglisverð úttekt á karlmanninum eins og hann birtist í einni nýjustu og vinsælustu grein kvennabókmennta, „Chick Lit" . Verk á borð við Bridget Jones´s Diary eftir Helen Fielding og Sex and the City eftir Candace Bushnell eru þekktar pútnabækur hér á landi.

Samkvæmt  þeim kvenrithöfundum heimsins sem þessa dagana eru víðast lesnir og mestra vinsælda njóta meðal kvenþjóðarinnar er karlskepnan margháttuð og sett saman úr mörgum ólíkum þáttum.

Karlinn kann sig, hann hjálpar konunni í kápuna, borgar reikninginn á veitingastaðnum og tekur utan um hana þegar henni er kalt. Hann er góður við mömmu sína og stendur upp fyrir gömlu fólki í strætó.

Karlinn er líka villtur. Hann er með þriggja daga skeggbrodda sem rispa hana í framan í kjassi, hann treður upp í sig fimm brjóstsykursmolum í einu, reykir filterslausar sígarettur og þegar þau ætla að eiga saman nótt mætir hann ekki með flösku af freyðivíni heldur vodka.

Í þessum kvennabókum er fyrirmyndarkarlinn mjög meðvitaður um sig, dálítið hrokafullur og jafnvel drottnunargjarn. Í einni sögunni er sagt að þróun mannsins hafi ekki gert ráð fyrir körlum sem eru sætir í sér.

Mörgum finnst karlmennskan vera hálfgert bannorð. Á meðan svo er þarf enginn að vera hissa á að enn eigi karlar erfitt með að átta sig á hvað sé í því fólgið að vera karl. Gömlu karlmannsímyndirnar duga ekki lengur og skorturinn á nýjum er tilfinnanlegur. Ef til vill má skýra mörg karllæg vandamál með hliðsjón af því.

Aukin og vönduð umræða um karlmennskuna er því af hinu góða. Hana eigum við karlar að leiða sjálfir og á okkar forsendum en ekki kvenna.

Myndin: Bárður Snæfellsás var mikið karlmenni.