Myndir eru skæðir lygarar

Nýverið hitti ég dr. Svan Kristjánsson, þann flugbeitta fræðimann. Hann mundi eftir því að fyrir rúmum tuttugu árum vorum við samstarfsmenn. Þá var ég guðfræðinemi í Reykjavík og vann við að selja áskriftir að tímaritinu Þjóðlíf en Svanur var einn heilanna í útgáfunni.

Þjóðlífstilraunin mistókst en var engu að síður merkilegt framtak. Hugsunin með blaðinu var sú að þar yrði boðið upp á vandaða umfjöllun um ýmis þjóðfélagsmál. Þjóðlíf var í ætt við þýska vikutímaritið Spiegel enda voru blöðin ekki óáþekk í útliti.

Þegar Þjóðlífi sáluga var flett var eitt það fyrsta sem maður tók eftir að í blaðinu var textanum gefið meira vægi en myndunum. Sú tilhögun var allnokkur bíræfni því þá seldust blöð illa nema hafa mikið af myndum en þeim mun knappari texta. Það markaðslögmál er enn í fullu gildi og hefur enn færst í aukana.

Orðið á í vök að verjast í samtíð okkar á meðan myndin bólgnar út. Með tilkomu sjónvarpsins fórum við að sjá fréttirnar gerast og erum stundum sjónarvottar atburðanna um leið og þeir verða. Blöðin brugðust þannig við samkeppninni frá sjónvarpinu að þau fóru að leggja meiri áherslu á myndir en orð.

Þó er einn af hornsteinum menningar okkar sá að sannleikann sé ekki að finna í því sem við sjáum. Þvert á móti þurfi maðurinn að kunna að loka augunum og hugleiða það sem þau hafa numið. Maðurinn þarf að vantreysta skynfærum sínum, efast um skynjun sína. "Dubito ergo cogito; cogito ergo sum" sagði Descartes. (Ég efast, því hugsa ég; ég hugsa, því er ég.)

Maðurinn er mikið augnadýr. Hann fellur í stafi yfir því sem hann sér. Hann fylgist dáleiddur með sólinni setjast í hafið.

Samt veit hann að sólin sest ekki neitt og það veit hann vegna þess að hann kann að loka augunum og hugsa.

Við höfum aldrei haft greiðari aðgang að fréttum og upplýsingum en nú á dögum. Þó er ekki þar með sagt að við séum upplýstari. "Myndirnar tala sínu máli," segjum við og þeirra er mátturinn og dýrðin. Við keppumst við að sjá en hummum fram af okkur að greina fyrirbærin og skoða þau í samhengi við annað.

Smám saman hættum við að efast, hugsa og vera.

Athugasemdir

[Jóna Á. Gísladóttir, 8.5.2007 kl. 20:24]

Úff. scary thought