Að lýsa fossi

 

Ég rakst á þennan texta í Árbók Þingeyinga frá árinu 1960. Hann er úr erindi sem Helgi Hálfdanarson flutti á félagsfundi á Húsavík og nefndi Fjalla-Bleikur.

Ljósmyndavélin lýgur ekki, segja menn. Ekki greinir hún frá öðru en því, sem fyrir auga hennar ber. En einn er þó ljóður á hennar ráði: hún skilur ekki það sem hún sér, og því getur frásögn hennar stundum orðið undarlega lítils virði. Og þannig hlaut henni að fara frammi fyrir óhemjunni ferlegu í gljúfrum Jökulsár á Fjöllum. Það veit hver sá, sem nálgazt hefur þennan furðulega stað, fetað hikandi fram á gjárbarminn og séð, hvernig úlfgrátt fljótið haugast brimbeljandi fram af þverhníptu bjarginu og svífur í hrapandi holskeflum niður í undirdjúpin. Það væri einungis á færi mikils myndlistarmanns að birta eitthvað af því, sem mestu varðar í svip og fasi þessa ægitigna jötuns...."

„Einn dag fyrir rúmum sjö áratugum stóð maður á gljúfurbarminum við Dettifoss og starði hugstola gegnum úðamökkinn, ýmist framan á fossinn eða niður í „hinn sjóðandi kalda heljar-hver" undir fótum sínum. Hann sagði síðar: „Að lýsa fossi þessum í óbundnu máli borgar ekki ómakið." Þessi maður var Matthías Jochumsson. Hver hefði fundið það fremur en hann, hve vonlaust það var að fjalla um þessa hrikafögru sýn á hversdagsmáli hinnar óbundnu ræðu? Hér varð að koma til galdur bragformsins, sem bæði helgaði máttugra tungutak og hóf það í hærra veldi.

 

Beint af hengilbergi

byltast geysiföll,

flyksufax með ergi

fossa- hristir -tröll;

hendist hádunandi

hamslaus iðufeikn.

Undrast þig minn andi,

almættisins teikn.

 

Þannig hljóðar fyrsta erindið af fjórum í kvæði Matthíasar um Dettifoss. Þarna hefur mikill listamaður tekið til sinna ráða, og brugðið upp í örfáum stíluðum dráttum sannari mynd af fossinum en tekizt hefði með nákvæmri, fræðilegri lýsingu samkvæmt mælingum og útreikningum.

Myndin: Það passar ekki að hafa mynd af fossi eftir svona texta en þessi er úr Langadalnum.

Athugasemdir

[Anna Sigríður Guðmundsdóttir, 27.11.2009 kl. 21:49]

Gott hjá þér og ekki er verra að vísa til almættisins því þar ríkir réttlætið sem í raun er það eina sem getur hjálpað okur. Flott mynd og takk fyrir hana. Held við gleymum stundum hvað við erum að berjast fyrir, Íslendingarnir.