Svavar Alfreð Jónsson

14.8.2016 | 23:32

Skáldkona yrkir burt her

Fyrsta dag októbermánaðar árið 1953 var stærsta fréttin á forsíðu Þjóðviljans um misheppnaða heræfingu Nato úti fyrir Hornströndum fyrr um haustið. Samkvæmt frásögn blaðsins átti æfingin að vera mjög umfangsmikil með fjölmörgum herskipum, tundurspillum, beitiskipum, flugmóðurskipum, flugvélum og landgönguliði. Ráðgert var að skjóta af fallbyssum á skotmörk á landi, sökkva óvinaskipi og gera innrás í Hornvík og Aðalvík.

Ekkert varð af þessum aðgerðum því á brast hið versta veður með hnausþykkri hornstrandaþoku þeirrar gerðar sem kæft getur hernaðarbrölt í fæðingu. Kom í ljós að veðrabrigðin sem settu strik í reikninga aðmírálanna voru engin tilviljun.

Þannig er greint frá framvindu heræfingarinnar í Þjóðviljanum:

Það hefur sýnt sig að landvættir íslands kunna því enn illa að vígdrekar sigli að landi með gínandi trjónum. Flotastjórn Atlanzhafsbandalagsins stefndi ýmsum völdustu herskipum sínum til Íslands um síðustu helgi til æfinga en þá reif upp sjó og hvessti svo að æfingin fór út um þúfur. Ljóð hornstrenzku skáldkonunnar Jakobínu Sigurðardóttur varð að áhrínsorðum. Aðmírállinn McCormick komst aldrei út í flaggskip sitt. Skotmarkið á Hornströndum sást aldrei, og hetjurnar miklu heyktust á því að reyna innrás sína þar!

Jakobína Sigurðardóttir var fædd og uppalin í Hælavík. Hún var búsett í Mývatnssveit þegar hún birti ljóð sitt gegn heræfingunum sumarið fyrir æfingarnar miklu. Kveðskapurinn er magnaður enda æsti hann upp veður sem hrakti burt einhverjar öflugustu vígvélar veraldar.

Haustið 1963 var í tímaritinu Vikunni viðtal við Sigmund Guðnason frá Hælavík. Þar segir hann frá kvæðinu, tildrögum þess og áhrifum:

Það var ekki örgrannt um, að sumir af dátunum bandarísku hafi verið hjátrúarfullir eftir þessa misheppnuðu innrás, því þeim hafði borizt til eyrna sá kvittur, að kona ein í Mývatnssveit, ættuð af Ströndum, hefði ort kvæði eitt biturt gegn uppgöngu þeirra á Strandir. Töldu þeir víst síðar, að orð kerlingar hefðu orðið að áhrínsorðum, er hún bannaði þeim að fara í land; og hafa jafnan sagt þá sögu heima hjá sér síðan, að þeim hafi með fjölkynngi verið meinuð uppganga á Íshafsstrandir norður í Atlantshafi þar sem heitir Ísland. Sé þar kvikt af konum, sem vita jafnlangt nefi sínu eða lengra, og hafi ekki mikið fyrir að galdra þokur um nánes þessi norður, ef þess þykir þurfa. Þessi kona, sem skaut dátunum svo skelk í bringu heitir Jakobína Sigurðardóttir og er hagyrðingur góður. Hún er uppalin á Hornströndum og ást hennar til þess héraðs er æ mikil, þótt hún dvelji ekki þar lengur. Og kvæðið, sem hún orti gegn hersetu á Hornströndum, heitir: Hugsað til Hornstranda og hljóðar svona:

Víða liggja „verndaranna“ brautir.
Vart mun sagt um þá,
að þeir hafi óttast mennskar þrautir,
eða hvarflað frá,
þótt þeim enga auðnu muni hyggja
Íslandströllin forn.
Mér er sagt þeir ætli að endurbyggja
Aðalvík og Horn.

Við sem eitt sinn áttum þarna heima
undrumst slíkan dug.
Okkur þykir þægilegt að gleyma
því sem skelfdi hug.
Gleyma ísi og útmánaðasveltu,
angri, kotungsbrag.
Muna gróðurilm og sjávarseltu,
sól og júnídag.

Hungurvofur, hrjósturbyggðir kaldar
hugdeig flýðum við.
Vitið samt: Þær eru eftir taldar
ykkur, hetjulið,
vegna þess hann afi okkar hlóð þar
ofurlítinn bæ,
vegna þess að vaggan okkar stóð þar
varin hungri og snæ.

Láttu, fóstra, napurt um þá næða
norðanélin þín,
fjörudrauga og fornar vofur hræða.
Feigum villtu sýn,
þeim, sem vilja virkjum morðsins níða
vammlaust brjóstið þitt.
Sýni þeim hver örlög böðuls bíða
bernskuríkið mitt.

Byltist, fóstra, brim í geði þungu.
Barnið leitar þín.
Legg mér hvessta orðsins egg á tungu,
eld í kvæðin mín.
Lífsins mátt og orðsins afl þar kenni
ármenn réttar þíns.
Níðings iljar alla daga brenni
eldur ljóðsins míns.