Séra Jónmundur og sólin

Séra Jónmundur Halldórsson var síðasti presturinn á Stað í Grunnavík.

Merkilegur maður.

Örfá ár hélt hann dagbók. Kaflar úr henni birtust í fyrsta bindi Grunnvíkingabókar sem út kom árið 1989.

Dagbók séra Jónmundar talar sínu máli um breiddina í starfi prestsins hér áður fyrr.

Hún vitnar líka um persónuna sem bókina færði.

Nokkur dæmi:

"1. október 1930. Regn og blíðviðri. Við Marías á Faxastöðum byrjuðum að slá frammi í Nesjum. Var sóktur af Ströndinni til að gifta Gísla Gíslason og Guðmundínu Ingimundardóttur og skíra barn fyrir þau. Dúddi slátraði með Hans..... Veisla - samtal - grammifón; kl. 3 háttað."

"3. október 1930. Batt að framan 24 hesta af úthey. Dúddi fór á milli ofan í Sætún. Skúraleiðingar og geysihvass vestan um tíma og tók hlera frá hlöðunni. Ég tók til 10 slög af (5) hrútum í rúllupylsu handa góðu... Skar mér í nefið. Hef lesið alþingistíðindi þessi kveld og virðist fjáraukalagafrumvarp stjórnarinnar svona og svona...."

"16. október 1930. Afskapleg rigning og foráttubrim. Lét lás á hlöðuna neðra. Hengdi upp 14 hrútslæri og 2 bringukolla í Þinghúsið (reykhúsið). Marías hjálpaði til að slátra 5 geldingum og 1 á (júgurbólga). Sótti ofaneftir efni í grind undir haustkálfinn. Gaf Bæring á Sútarabúðum lamb. Orkti sálm, 12 erindi."

"16. nóvember 1930. Hríðarmugga og frost. Guðm. Pálsson ætlaði til Hesteyrar en hætti við. Ég lauk við að lesa Rousseau... mesta bull. Var lítið við skepnuhirðingu."

Þessu prestsbloggi fortíðarinnar læt ég líka fylgja vísukorn eftir sr. Jónmund sem hann skrifaði í vasabók sína árið 1952, en þá voru ekki nema 80 íbúar eftir í hans sóknum.

Sendi lesendum mínum sólarkveðju með þessum línum.

Þegar fólk við drykk og dufl

drabbar suður í löndum

saumum við okkur sálarkufl

úr sólskini norður á Ströndum.

 

Athugasemdir

[Helga Auðunsdóttir, 20.4.2008 kl. 13:28]

Þeir höfuð meiri starfa en bara blessa yfir sóknabörnunum, en gaman að lesa þetta. Ég sæi suma í anda að þurfa að gegna heyskap fram á haust og hlaupa svo inn í kirkju og segja nokkur orð og reka safnaðarféið út svo hægt væri að halda áfram að vinna

[Jóhannes (IP-tala skráð) 20.4.2008 kl. 15:26]

Góðan dag Svavar og þakka þér það að Séra Jónmundi Halldórssyni á Stað í Grunnavík séu gerð örlítil skil hér á veraldarvefnum. Hann á það alveg skilið. Ég þekki vel til þessara dagbóka sem fram koma í Grunnvíkingabók því margt sem þar er minnst á er mér skylt.

 

Það er rétt hjá þér að þetta lýsir þeirri breidd sem var í starfi hans og lýsir jafnframt persónu hans vel. Hann var vinnusamur með eindæmum, vann langan vinnudag á búinu og messaði, skírði, gifti og jarðaði þess á milli. Hann hafði það fyrir sið að nýta kvöldin og næturnar til að lesa, skrifa bréf og yrkja (12 erindi). Hann svaf í 3-5 tíma og vaknaði eldsnemma í þau verk sem fyrir lágu. Svo skar hann sér í nefið. J

 

Það eru nokkur atriði sem vekja áhuga minn á þessum dagbókum Jónmundar. Í fyrsta lagi eru þetta lýsingar á daglegu amstri í sveit við sjávarsíðuna á þessum árum (1930). Það er verið að heyja í október. Það er verið að slátra heima og fylla allar kyrnur og koppa af mat til vetrarins. Það er verið við smíðar, róið til fiskjar og nágrönnum lánað eitt og annað, á milli þess sem þeim er rétt hjálparhönd. Hann talar um veðrið, einkum hvort það er brúklegt eða ekki fyrir bústörf og sjósókn.

 

Í örðu lagi er það fólkið sem Jónmundur minnist á í dagbókum sínum. Allt þetta fólk á sína sögu, háir sína lífsbaráttu á sama hátt og presturinn. Suma kallar hann gælunöfnum, “ljúfu” sína og Dúdda (eiginkonan Guðrún og sonurinn Halldór). Þá eru nefndir til sögunnar t.d. Marías á Faxastðum, Hans vinnumaður Jónmundar, Bæring á Sútarabúðum og Guðmundur Pálsson bóndi á Oddsflöt. Allt næstu nágrannar. Guðmundur átti trilluna Baldur og fór oft ferðir fyrir Jónmund með fólk og varning.

 

Í þriðja lagi er mjög áhugavert að skoða það sem ekki er sagt beint, lesa á milli línanna, geta í eyðurnar.

 

Til frekari skýringar við færsluna 1. október 1930: Jónmundur var “sóktur” af Ströndinni (að Berjadalsá á Snæfjallaströnd) til að gifta par og skíra barn þeirra. Þar var; “veisla – samtal – grammifónn; kl. 3 háttað.” (Jónmundur gisti hjá þeim um nóttina). Barnið sem skírt var er Olgeir Gunnar Ásgeir Gíslason f. 1930 - d. 2001 (ekki Ásgeirsson eins og er í Grunnvíkingabók I; 110)

Daginn eftir 2. október 1930 segir: “Á fætur kl. 6, ...komum hingað kl. 10, ... sló allan dag, ... innfærði ministerialia að kveldi...”  Hann svaf í 3 tíma, lagði af stað gangandi eða á hesti yfir Snæfjallaheiði, kom heim að Stað kl 10 um morguninn og vann langt fram á nótt.

 

Nóg að sinni, kveðjur

Jóhannes

[Svavar Alfreð Jónsson, 20.4.2008 kl. 17:51]

Bestu þakkir fyrir þetta, Jóhannes. Sr. Jónmundur hlýtur að hafa verið hraustmenni til líkama og sálar.

Rétt hjá Helgu að benda á að "sauðabúskapurinn" nú sé ólíkur þeim sem áður tíðkaðist. 

[Finnur Hrafn Jónsson, 20.4.2008 kl. 19:21]

Mér er það í barnsminni hversu faðir minn heitinn talaði af mikilli virðingu um séra Jónmund. Faðir minn Jón Kristjánsson fæddist á Nesi í Grunnavík 1917 og bjó þar til um 1940 á þeim árum sem séra Jónmundur lét mikið til sín taka. Séra Jónmundur var hamhleypa til verka og forystumaður hreppsins á mörgum sviðum.

[Bumba, 21.4.2008 kl. 19:02]

Sæll Svavar minn. árið 1967 var aðalfundur Æskulýðssambands Hólastiftis haldið á Ólafsfirði. Þá var öllum þeim prestum sem þar voru viðstaddir komið niður á prívat heimili. Amma og afi Jón og Emma buðust til að taka 2 presta. Það var svo dregið um hvert hver prestur átti að fara.  Allir hlökkuðu til að vita hvaða presta hver fékk. Ég var þá í stjórninni og var náttúrulega forvitinn hvaða presta þau myndu hýsa. Jæja ég hitti svo afa úti á götu við Kaupfélagið gamla og spyr hann hvort hann viti hverjir myndu gista hjá honum. "Já", sagði sá gamli, "það eru séra Pálmi heitinn í Hofsós og séra Jónmundur heitinn á Barði". Ég náttúrulega brjálaðist úr hlátri, því ég vissi að séra Jónmundur sem var á Barði í Fljótum áður en hann fór í Grunnavík hafði  fermt afa. Afi gat verið svo fyndin. Með beztu kveðju.