Svavar Alfreð Jónsson

Jón Viðar Guðlaugsson

Fæddur 29. nóvember 1934 - Dáinn 5. maí 2017

Ég sat við sjúkrarúmið hans pabba og hélt í höndina sem hafði klappað mér á koll og kinnar.  Hann tók sinn hinsta andardrátt í bjartri morgunsólinni og djúpur friður breiddist yfir andlitið.

Allt í einu þurfti ég að vera án hans sem hafði verið óbreytanleg stærð í tilvist minni frá því ég fæddist. Brjóst mitt fylltist dökku tómi en á úlnliðnum hans tifaði úrið til marks um að áfram héldi lífið.

Nú þegar svöl næturþoka læðist um göturnar sem við áttum samleið um sit ég einn í birtu ótal ljúfra minninga.

Hann var oft skemmtilega ófeiminn við að tjá skoðanir sínar en ræddi ekki mikið um eigin tilfinningar. Aldrei lét hann okkur systkinin þó efast um að hann elskaði okkur. Sömu vissuna áttu afabörnin hans og langafabörnin. Okkur öllum miðlaði hann rausnarlega af hæfileikunum sem honum voru gefnir, spilaði fyrir okkur á píanóið og sagði okkur skemmtilegar sögur.

Hvað geta synir sagt sem hafa átt slíkan föður? Orð eru vandfundin en tilfinningar mínar eru skýrar: Sorg, söknuður og tómleiki en ekki síður ást og þakklæti fyrir allt sem hann kenndi mér og gaf.

Hann kenndi mér að forðast fals og standa með mér sjálfum. Hann kenndi mér að hnýta bindishnút. Hann kenndi mér að virða kynlegu kvistina og finna skoplegu hliðarnar, jafnvel á nökkvaþungri alvörunni.  Hann kenndi mér að raka mig með sköfu. Hann kenndi mér að meta góðar bækur og frjálsa hugsun. Hann kenndi mér að nánast alltaf væri gott veður á Akureyri en ella örstutt í að það batnaði. Hann kenndi mér að sjálfur væri maður sitt mesta aðhlátursefni. Hann kenndi mér að pússa skó.  Hann kenndi mér að elska lífið. Hann kenndi mér að oft geta litlir atburðir orðið tilefni mikilla sagna. Hann kenndi mér að Nat King Cole væri besti dægurlagasöngvari allra tíma. Hann kenndi mér að til væri góður Guð.

Hann gaf mér rúm 56 ár af ástúð, uppeldi, uppörvun, umhyggju, vináttu og gleði.

Guð og englarnir geymi pabba.

(Minningargrein sem birtist í Morgunblaðinu á útfarardegi pabba, 19. maí)

Drjúgan hluta næturinnar vorum við hjónin á flótta undan djöfulóðum elg. Undir morgun leituðum við skjóls í bjálkakofa í skóginum og földum okkur þar í efri koju.

Þar sem við biðum í  myrkrinu milli vonar og ótta heyrðum við elginn þramma inn í kofann. Hann kom inn í herbergið með kojunni og um leið féll tunglsljósið á horn hans löðrandi í blóði og holdtætlum.

Þá rak ég upp óp mikið en var farinn að losa aðeins svefn svo ég heyrði í sjálfum mér og ósjálfrátt varð öskrið niðurbælt. Fyrir vikið varð það enn skelfilegra en ella, ísmeygilegt, ískrandi og endaði í hryglukenndri stunu.

Bryndís mín hrökk upp af værum svefni og fékk næstum fyrir hjartað þegar langdregið gólið rauf næturkyrrðina. Ég vaknaði líka endanlega við óhljóðin í sjálfum mér.

Konan spurði hvað í ósköpunum gengi á.

Mér fannst engin þörf á að útskýra það fyrir henni og trúði því mátulega þegar hún kannaðist ekkert við elginn þarna í hjónarúminu. Síðustu klukkutímana hafði hún jú verið með mér í baráttunni við þetta skaðræðiskvikindi.

Ást er að deila saman draumum sínum - og martröðum......

Prédikun við aftansöng í Akureyrarkirkju á aðfangadagskvöld jóla 2016.

Á viðeigandi stað í ræðunni hrein félagi úr Kór Akureyrarkirkju.

Náð sé með yður og friður frá Guði föður vorum og Drottni Jesú Kristi.

Í sumarfríi í Frakklandi nýlega gistum við nokkrar nætur á hóteli í gamalli sögunarmyllu úti í sveit. Þegar við komum heim á kvöldin og höfðum lagt bílnum okkar á bílastæðinu lá leiðin framhjá ösnum í girðingu. Strax fyrsta kvöldið varð einn þeirra sérstakur vinur okkar. Síðasta daginn á hótelinu vorum við frekar seint á ferðinni og hugðumst ganga fram hjá gerðinu án þess að heilsa upp á asnann. Við vorum komin langleiðina að innganginum þegar við kvað svo skelfilegt org að blóðið fraus í æðum okkar. Við litum um öxl og sáum hvar asninn okkar kom slammandi. Hann hrein eins og hann ætti lífið að leysa en þagnaði jafnskjótt og hann sá að vinir hans snéru við og gengu hröðum skrefum í átt að honum við girðinguna. Þar urðu miklir fagnaðarfundir. Asninn skælbrosti á meðan við klöppuðum honum og báðumst innilega afsökunar á þeim dónaskap að hafa ætlað að ganga framhjá honum.

Þessi franski asni sýndi okkur fram á að asnar eru alls engir asnar.

Þótt ekki sé það sérstaklega tilgreint í Biblíunni er það eldgömul hefð að hafa asna með í sögunni um fæðingu Jesú. Samkvæmt henni bar asni Maríu með barnið inni í sér til Betlehem. Asninn var viðstaddur fæðingu frelsarans. Og þegar Jósef fékk boð í draumi um að flýja með þau mæðgin undan Heródesi sem vildi drepa barnið var það samkvæmt sömu hefð asninn sem skilaði þessu flóttafólki í öryggið.

Mörgum árum síðar bar sama dýrategund Jesú inn í borgina Jerúsalem þegar fólkið fagnaði honum með pálmagreinum, nokkrum dögum áður en hann lauk sinni jarðvist.

Hafi einhverjum brugðið við að heyra asnahrín hér í aftansöngnum og ekki fundist það beinlínis jólalegt má benda á að ef til vill var það nú samt eitt það fyrsta sem Jesúbarnið heyrði. Sterk kirkjuleg hefð er fyrir því hafa asna bæði við upphaf lífs Jesú og lok þess.

Á Palatínsafninu í Róm er eldforn grínmynd frá þriðju öld eftir Krist. Upphaflega var hún rist í vegg á skóla og átti auðsjáanlega að vera einum nemendanna þar til háðungar, kristnum dreng að nafni Alexamenos. Á myndinni er verið að krossfesta mann með asnahaus. Við krossinn stendur téður Alexamenos. Þar er ritað:

Alexamenos tilbiður Guð sinn.

Þrátt fyrir napurt háðið virðist þessi asnamynd, sem talin er vera ein elsta varðveitta myndin af krossfestingunni, litlu hafa breytt um trú Alexamenosar. Á henni er önnur áritun, gerð annað hvort af Alexamenosi sjálfum eða stuðningsmanni hans, svohljóðandi:

Alexamenos er trúfastur.

Höfundur asnamyndarinnar ætlaði að sýna fram á fáránleika trúar hins kristna skólabróður síns. Hverskonar guð er það sem lætur krossfesta sig? Enn finnst mörgum asnalegt að trúa og enn asnalegra að trúa að hætti kristinna manna. Ekki var nóg með að Guð þeirra hafi verið svo varnarlaus, að hann var líflátinn saklaus, heldur fæddist hann í jötu, í fjárhúsi og var orðinn flóttamaður sömu nótt og hann fæddist. Hverskonar Guð er það? Hvaða Guð er það sem ekki beitir mætti sínum og lætur allt það vonda viðgangast? Hvaða Guð er svo máttlaus að hann getur ekki látið alla trúa á sig?

Nú fyrir jólin birtust í leiðara íslensks fjölmiðils hugleiðingar um tilvistarkreppu kirkjunnar og síminnkandi þörf mannsins fyrir trúna. „Það eru helst þeir, sem standa veikast og hafa brennt allar brýr að baki sér, t. d. með neyslu og ólifnaði, sem sjá ljósið og finna nýjan tilgang í kristni,“ sagði þar orðrétt.

Hvað sem að öðru leyti má segja um þessi ritstjórnarskrif er sannleikur í þessari tilvitnun. Guð kristninnar kemur mörgum undarlega fyrir sjónir. Hann birtist ekki hér á jörðu í krafti sínum og mætti. Hann kemur þvert á móti í veikleika. Og hann vill vera Guð þeirra veiku. Guð þeirra sem eiga undir högg að sækja. Guð þeirra sem finna vanmátt sinn. Guð þeirra sem hafa villst. Jesús hneykslaði samborgara sína með því að samneyta tollheimtumönnun, hórsekum konum, útskúfuðum syndurum og öðrum sem undir högg áttu að sækja. Hann benti á að heilbrigðir þurfa ekki læknis við heldur þeir sem sjúkir eru. Hann sagðist ekki kominn til að kalla þá réttlátu og vammlausu heldur syndarana og leita að þeim sem væru týndir.

Þannig er Guð Alexamenosar:  Guð þeirra sem veikastir eru og hafa brennt brýrnar að baki sér. Hinir sem eru frábærir og réttlátir og fullkomnir hafa enga þörf fyrir hann. Ekki þurfa heilbrigðir læknis við.

Á þessum jólum  heyrum við hróp þeirra varnalausu og veiku. Börnin í Aleppó gráta. Fólk á flótta biður um miskunn. Okkur fallast hendur þegar við stöndum andspænis allri þessari botnlausu illsku og við finnum vanmátt okkar.

Í vonleysinu getur öll skynsemi mælt gegn því að vona. En við vonum nú samt. Á jólum gerist undrið. Myrkrið hverfur ekki en veikt ljós kviknar í sorta þess. Guð kemur til okkar í litlu barni. Guð hinna veiku. Guð hinna smáu.

Í kvöld gera kristnir menn það sem þeir hafa gert á öllum jólum undanfarinna alda; þeir ganga inn í hrörlegt fjárhús, gægjast ofan í jötuna og sjá litla barnið sofa. Og þeir finna það sama og Alexamenos og kynslóðirnar hafa gert allar götur síðan:

Jatan geymir Guð. Jatan veitir frelsun. Jatan kveikir von. Jatan færir frið.

Gleðileg jól, kæru vinir, gleðileg jól!

Myndin er af frönsku söguhetjunni.

Fyrir skömmu var dreginn úr mér jaxl. Veitti hann það harða mótspyrnu að vissara þótti að senda mig heim vel nestaðan verkjalyfjum. Næstu dagana bruddi ég parkódín og í vímunni orti ég erfiljóð eftir jaxlinn. Tannlæknirinn sem réði niðurlögum hans fékk að heyra það í gær, í miklu dásemdarinnar aðventuboði. Nú birti ég ljóðið hér vegna örfárra áskorana.

Út við kinn í kjálkans holdi

kúrði jaxl í bóli góms.

Margra ára þrældóm þoldi,

þannig beið síns skapadóms;

kramdi, bruddi, beit og tuggði,

braut í sundur, þrykkti, skar,

sínum kjafti dável dugði,

dyggur þjónn mér lengi var.

Orrustur hann harðar háði,

hörku beita þurfti oft,

hann með seiglu sigri náði

sinar þó að fylltu hvoft.

Fæðutegund engri eirði,

allt var marið, kreist og flatt,

saman massa kjötsins keyrði,

kringlur gamlar muldi hratt.

Jaxlinn sá í mínum munni

marga áratugi sat,

hvíldar sér hann ekki unni

ef ég var að tyggja mat.

Á hann settist sykurkvoða,

sýra brenndi glerunginn.

Feigðarinnar fyrirboða

fann ég nálgast vininn minn.

Karíus og fleiri fjendur

fjölmörg unnu honum mein,

nagaður og niður brenndur

næstum var hann oní bein.

Hirðir tanna dauðadóminn

daufri röddu upp mér las,

deyfilyfjum dældi´í góminn,

dreif svo í mig hláturgas.

Er ég var í vímumóki,

vinnu hóf hann mitt við gin.

Tók þar á með töng og króki,

togaði´ í minn gamla vin.

Tilneyddur svo beitti bragði,

bág var orðin staða mín,

og við klínku sína sagði:

„Sæktu nítróglyserín.“

Sprenging allt í einu drundi,

upp steig biksvart reykjarský,

eftir því ég óljóst mundi

uns ég rænu fékk á ný

og í stólnum upp mér slengdi,

um að litast vildi fá.

Endajaxlinn úr mér sprengdi

úti´ á gólfi brotinn lá.

Titrandi með tár á vanga

trega ég þig, dyggi þjónn.

Nú er gengin leiðin langa,

lagsins hljómar endatónn.

Tómlegt þykir tungu minni

tanna´ að renna yfir garð

þegar hún með þungu sinni

þitt í gómi finnur skarð.

Enn er fólk að bregðast við svari ESB við spurningu minni um eðli aðildarviðræðna við sambandið.

Að sjálfsögðu ber engum skylda til að taka mark á því svari en að gefnu tilefni skal áréttað, að svarið er frá ESB en ekki mín kenning:

Ríki sem vilja fá aðild að ESB verða að taka upp allan lagabálk sambandsins. Um hann sem slíkan er ekki hægt að semja. Aðildarviðræður snúast um hvernig og hvenær umsóknarríkin taka upp lög og reglur ESB og hrinda þeim framkvæmd.

Þannig kýs ESB að lýsa aðildarferlinu en það hefur vakið athygli mína að sumir þeirra sem mestan áhuga hafa á að Ísland gangi í ESB sjá sérstaka ástæðu til að efast um að sambandið svari rétt um ferli aðildar að sér sjálfu.

Það eru mjög einkennilegar aðstæður, þegar hvatt er til atkvæðagreiðslu um aðildarviðræður við ESB en því jafnframt haldið fram, að þeir sem taka eiga þátt í þeirri atkvæðagreiðslu geti ekki treyst upplýsingum frá ESB.

Þó að einhverjir telji sig vita betur en ESB hvernig gengið sé í sambandið hlýtur það að eiga fullt erindi í umræðuna hér hvernig sambandið skilgreinir aðildarferlið.

Þegar rætt er um að ljúka eigi aðildarviðræðum Íslands og ESB má benda á að þær viðræður eiga sér ramma.

Eigi að taka upp viðræðurnar aftur sem einhvers konar könnunarviðræður gætu kviknað efasemdir um að það sé innan gildandi viðræðuramma. Þar kemur skýrt fram að markmið viðræðnanna sé aðild og að Ísland verði að innleiða og hrinda í framkvæmd lagabálki ESB – sem er í fullu samræmi við hið umrædda svar ESB sem ég birti hér á bloggi mínu.

Styttra er til Reykjavíkur en Brüssel en um leið er oft óþægilega stutt á milli manna í íslenska fámenninu. Umræðan um hvort Íslands eigi að ganga í ESB ætti að fjalla um þessa og aðra kosti og galla aðildar því það liggur fyrir í öllum megindráttum hvað í henni felst, alla vega ef menn telja óhætt að treysta því sem ESB segir sjálft um hana.

Ég er þeirrar skoðunar að eins og er mæli fleira gegn aðild Íslands að ESB en með henni. Það gæti þó hæglega breyst þegar fram líða stundir.

Í umræðunni hér á landi hafa þeir sem setja fram efasemdir um aðild að ESB stundum verið kallaðir andstæðingar sambandsins. Ég frábið mér slíkan stimpil.

Þaðan af síður get ég samþykkt að ég sé óvinur Evrópu eða einangrunarsinni illa haldinn af þjóðrembu, andvígur alþjóðlegu samstarfi og í nöp við útlendinga og allt sem útlenskt er - ekki síst útlensk matvæli.

Nýlega spurði ég vin minn hvort hann væri ekki til í að koma í karlakórinn. Ekki hugnaðist honum það.

Ætli þessi vinur minn sé þá andstæðingur kórsins míns? Ætli honum sé í nöp við söng? Gæti verið að honum sé hreinlega illa við menningarstarf og hafi skömm á listamönnum?

Vel má vera að einhverjir vilji ekki ganga í kóra vegna þess að þeim er illa við söng og menningu.

Það kæmi mér þó mjög á óvart ef fólk með slík viðhorf væri fjölmennari hópur en kjósendur Íslensku þjóðfylkingarinnar.

Myndin: Haustkvöld við Eyjafjarðará